انواع استخدام و قراردادکار

?در حال حاضر کشور دارای دو نظام استخدامی و اداری است و دیگر سیستم‌ها در واقع برگرفته یا ترکیبی از این دو نظام استخدامی هستند.

?️الف) طبق قانون استخدام کشوری و مدیریت خدمات کشوری در دستگاه‌ها و ادارات دولتی سه نوع قرارداد استخدامی وجود دارد: رسمی، پیمانی و خدماتی یا قرارداد کاری.

?۱- کارمندان رسمی دولت برای کار در مشاغل حاکمیتی استخدام می‌شوند و باید دارای شرایط خاص باشند و گزینش‌های مربوطه را بگذرانند. مشاغل حاکمیتی به اموری گفته می‌شود که در آن‌ها تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نقش دارد و فرد در امور جاری مملکتی اثرگذار است و موقعیت وی در پیشبرد اهداف اداری و دولتی مهم است. کارکنان رسمی از نظر نظام استخدامی مشمول قانون استخدام کشوری و قانون مدیریت خدمات کشوری هستند و از نظر پوشش بیمه‌ای نیز مشمول صندوق بازنشستگی کشوری می‌شوند.

?۲- مشمولین پیمانی برای انجام امور تصدی‌گری در دستگاه‌های اداری استخدام می‌شوند و از نظر نظام استخدامی مشمول آیین‌نامه استخدام پیمانی و از نظر پوشش تامین‌اجتماعی مشمول صندوق تامین‌اجتماعی هستند.

?۳- گروهی از کارکنان در دستگاه‌های دولتی امور خدماتی و پشتیبانی را در ادارات بر عهده دارند. بر اساس بخشنامه مربوطه، تعداد مشاغل این گروه تعیین شده است که شامل خیاط، رخت‌شوی، آشپز و… می‌شود. کارکنان خدماتی از نظر اداری و استخدامی مشمول قانون کار و از نظر بیمه مشمول قانون تامین‌اجتماعی هستند.

?️ب) استخدام در بخش خصوصی تحت پوشش نظام استخدامی قانون کار است و از نظر تامین‌اجتماعی نیز مشمول صندوق تامین‌اجتماعی و قانون مربوطه هستند که شامل موارد زیرند:

?۱- قرارداد غیرموقت یا دائمی: در این نوع قرارداد زمانی برای پایان قرارداد ذکر نمی‌شود یا در متن قرارداد به نامحدود بودن آن اشاره می‌شود. پایان قرارداد در این نوع استخدام منوط به احراز شرایط یا انجام ترتیباتی است و فسخ یک‌طرفه آن قانونا امکان‌پذیر نیست. مواردی که باعث می‌شود قرارداد کار غیرموقت خاتمه پذیرد عبارت است از فوت، بازنشستگی یا ازکارافتادگی کارگر، استعفای کارگر بر اساس ترتیباتی که قانون مقرر کرده است، اخراج موجه کارگر (اخراجی که موجه بودن آن توسط هیئت‌های حل اختلاف وزارت کار تایید شود) و…

?۲- قرارداد موقت یا مدت‌معین: قراردادی است که خاتمه قرارداد در آن درج می‌شود و با پایان زمان آن، قرارداد خاتمه می‌یابد. در قرارداد موقت هیچ یک از طرفین تا پایان قرارداد مجاز به فسخ یک‌طرفه آن نیستند. تمدید چندباره قرارداد موقت، آن را به قرارداد دائم تبدیل نمی‌کند.

?۳- قرارداد معین: در این نوع قرارداد انجام حجمی از کار تعهد می‌شود و با ایفای تعهد و پرداخت حق‌الزحمه توافق‌شده قرارداد خاتمه می‌یابد. در این نوع قرارداد نیز تا انجام موضوع تعهد و کار امکان فسخ یک‌طرفه آن قانونا مقدور
نیست.

?۴- قرارداد آزمایشی: این نوع قرارداد درواقع قرارداد مقدماتی برای قرارداد غیرموقت است که زمینه را برای آشنایی و همکاری کارگر و کارفرما فراهم می‌سازد و زمانی را برای تفاهم در اختیار دو طرف قرار می‌دهد که در صورت نظر مساعد دو طرف، تداوم خواهد یافت. این نوع قرارداد برای کارگران ماهر حداکثر ۳ ماه و برای کارگر ساده یک ماه است و در طول مدت قرارداد هریک از طرفین می‌توانند قرارداد را فسخ کنند.

?۵- قرارداد آموزشی: قرارداد آموزشی فقط با افراد بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن منعقد می‌شود. این افراد را کارگر نوجوان می‌نامند. حداکثر مدت قرارداد با آن‌ها سه سال است و کارگر نوجوان برای کار توأم با آموزش به استخدام درمی‌آید. برای کارگر نوجوان نیز باید حقوق و مزایای مقرر در قانون کار رعایت شود و حق‌بیمه‌اش نیز که از حداقل حقوق سال مربوطه نباید کمتر باشد به سازمان تامین‌اجتماعی پرداخت شود. نظام کاری آموزش همراه با کار، همان نظام استادشاگردی است که قبلا در کشور بسیار مرسوم بوده است.