منو
در این مقاله سعی بر این است تا با قوانین کاربردی بیمه تامین اجتماعی و موارد روزمره ای که کاربران با آن دست به گریبان هستند، آَشنا شویم تا با اطمینان از صحت اطلاعات ارسالی، مشمول جرائم مربوطه نشویم. سرفصل های این مقاله عبارتند از:
لازم به توضیح است این مقاله صرفاً در خصوص آشنایی با بیمه حقوق می باشد و به مباحث مربوط به قوانین و استانداردهای مربوط به محاسبات و شناخت ماهیت آیتم های حقوق و دستمزد (به جز بیمه) در این مقاله اشاره ای نشده است.
طبق بند الف ماده ۴ قانون تامین اجتماعی هر شخصی که در کارگاه ها، کارخانجات و شرکت های خصوصی در مقابل دریافت مزد و به دستور و خواسته کارفرما اشتغال می باید، باید بصورت اجباری (قهری) مشمول بیمه قرار گیرند. بنابراین با توجه به توضیحات ذکر شده و طبق ماده ۱۴۸ قانون تامین اجتماعی شخص مشمول بیمه باید دو شرط زیر را داشته باشد:
سه دسته از افراد مشمول پرداخت بیمه اجباری نیستند که عبارتند از:
دو نکته مهم:
در مورد دسته دوم، صاحبان کسبه که برای شخص دیگری کار نمی کنند می توانند از بیمه خویش فرمایی استفاده کنند، که این نوع بیمه اجباری نیست. البته مزایای بهره مندی از امکان بیمه برای این دسته از افراد کمتر از کسانیست که بیمه اجباری هستند.
موردی که باید به آن توجه ویژه گردد این است که طبق ماده ۳۶ قانون تامین اجتماعی، مسئول پرداخت حق بیمه سهم کارفرما و بیمه شده، کارفرما می باشد و بیمه شده در این زمینه مسئولیتی ندارد.
از آنجایی که اکثر پرسنل شرکت ها و کارگاه ها از حداقل مزایای مصوب هر سال بهره مند می شوند، قبل از ورود به مباحث مربوط به بیمه تامین اجتماعی لازم است که از مبالغ حداقلی مصوب برای حقوق و دستمزد سال ۹۷ مطلع باشیم. این مقادیر بشرح ذیل است:
در ذیل به آیتم های مشمول و غیرمشمول بیمه اشاره شده است. برای راحتی کاربران آیتم های مشمول به رنگ سبز مشخص شده اند.
کلیه وجوه نقدی که به کارکنان پرداخت می شود، مشمول پرداخت بیمه هستند باستثنای:
مزایای غیر نقدی مانند خوراک، پوشاک، مسکن، وسیله نقلیه
کلیه وجوه پرداختی به اشخاص حقیقی و حقوقی بابت اجرای قراردادهای پیمانکاری
موضوع ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی که مفاصا حساب از سازمان دریافت نشده باشد.
وجوه پرداختی به افراد حقیقی بابت حق الزحمه
موسسات، شرکت ها، کارگاه ها و واحدهای صنفی، تولیدی، صنعتی و فنی و اشخاص با انعقاد قرارداد و یا بدون انعقاد قرارداد مشمول بیمه نیستند و شاغلین یا بازنشستگان کشوری، لشگری، بانک ها و سایر دستگاه هایی که مشمول تامین اجتماعی نیستند، مشمول کسرحق بیمه نمی باشد.
شرکت ها ۴ وظیفه عمده نسبت به سازمان تامین اجتماعی دارند که عبارتند از:
طبق ماده ۳۹ قانون تامین اجتماعی کارگاه های تازه تاسیس حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز پس از تاریخ تاسیس، به نزدیک ترین شعبه تامین اجتماعی کارگاه خود مراجعه نموده و مدارک مثبته دال بر کارفرما بودنش را ارائه می کنند. در مرحله بعدی شعبه تأمین اجتماعی، پس از شناسایی کارگاه و تعداد کارگران شاغل در آن، پرونده کارگاه را تشکیل داده و کد کارگاه را به آن مجموعه ارائه خواهد داد.
کسانی که برای اولین بار بیمه می شوند باید به واحد مربوط به نام نویسی در شعبه تامین اجتماعی مربوطه مراجعه کنند و می بایست اطلاعات هویتی و بیمه ای آنان در پایگاه اطلاعات شعبه موردنظر ثبت نام گردد. از این رو جهت شناسایی، انجام امور بیمه ای و طبقه بندی مستندات آنان یک شماره بیمه منحصر بفرد به آنان اختصاص داده می شود. توجه کنید هر شخص دو طول دوران فعالیت خود فقط یک کد بیمه منحصر به فرد دارد و با تغییر شغل و تغییر کارگاه این کد تغییر نخواهد کرد.
کارفرمایان موظفند ظرف مدت یک ماه (که جزییات آن در ادامه بیان می شود)؛ اطلاعات مربوط به بیمه کارکنان را در قالب فایل الکترونیکی و لیست های مربوطه که به تفصیل شرح داده می شود، تهیه نمایند.
کارفرمایان موظفند ظرف مدت یک ماه لیست بیمه تهیه شده را به شعبه بیمه تامین اجتماعی مربوطه ارسال نمایند و با دریافت فیش الکترونیکی اقدام به پرداخت حق بیمه کارگاه خود نمایند. توجه داشته باشید که کارگاه ها برای پرداخت الکترونیکی حق بیمه باید نام کاربری و کلمه عبور منحصر به فردش را از شعبه مربوطه دریافت نمایند.
برای اینکه مشکل و مغایرتی در محاسبات بیمه و فایلی که برای شعبه بیمه تهیه می شود، بوجود نیاید باید موارد زیر درسیستم حقوق و دستمزد به درستی تعیین شوند.
۱- تعریف شعبه بیمه تامین اجتماعی: در این قسمت نام شعبه بیمه تامین اجتماعی، کد شرکت یا کد پیمان (در مورد شرکت های پیمانکاری) و … باید مشخص گردد.
۲- انجام تنظیمات مربوط به بیمه در تنظیمات حقوق دستمزد
این تنظیمات شامل پنج بخش مهم است:
الف) سقف بیمه روزانه
ب) ضرایب بیمه سهم کارمند، کارفرما، بیمه بیکاری و شغل سخت و زیان آور
ج) معین های مربوط به شناسایی هزینه بیمه و بیمه پرداختنی
د) عوامل مشمول بیمه بی تاثیر در مزد روزانه و ماهانه
هـ ) کارکرد قانونی بیمه و مالیات
۳- مشخص کردن کارمندان مشمول بیمه و انتخاب شعبه تامین اجتماعی:
در مورد کارکنانی که مشمول بیمه هستند، زمان ثبت قرارداد در تب سایر اطلاعات باید تیک مشمول بیمه تامین اجتماعی زده شود. شعبه مورد نظر و معافیت ها نیز در همین بخش مشخص می شود.
در این قسمت ابتدا با روال محاسبه انواع حق بیمه حقوق و دستمزد آشنا می شویم و سپس به تشریح تمامی آیتم های لیست بیمه و رفرنس آن در نرم افزار می پردازیم.
برای تایید صحت محاسبات انجام شده برای بیمه حقوق چه مواردی باید چک شوند؟
تصویری که مشاهده می کنید مربوط به فیش حقوقی مهرماه یکی از کارمندان شرکت صباست.
۱- در اولین مرحله باید عوامل مشمول بیمه حقوق را مشخص کنیم
برای مشخص کردن عوامل مشمول بیمه، در قسمت تنظیم عوامل باید به دنبال عواملی باشیم که تیک بیمه برای آنها فعال شده است. با توجه به تنظیم عوامل، اقلام مشمول و غیر مشمول بیمه را با تیک و ضربدر تعیین می کنیم.
برای بیان مزایای غیرنقدی در قالب عدد، باید برای این مزایا پس از کارشناسی توسط کارشناسان رسمی دادگستری، ارزش گذاری صورت پذیرد و مبلغ برآوردی این مزایا تعیین گردد. بطور مثال در مورد اجاره یک واحد مسکونی کارشناس مربوطه با توجه به موقعیت مکانی، عمر ساختمان و مبلغ عرف بازار، مبلغ اجاره منصفانه ای را تعیین می کند و کارفرما موظف به پرداحت حق بیمه آن خواهد بود.
اگر روال کار به این شکل پیش نرود و کارفرما مبلغی را کمتر از حد واقعی به این مزایا تخصیص دهد، قاعدتاً حق بیمه کمتری پرداخت نموده است و در صورتی که نتواند مدارک مثبته دال بر حقیقی بودن این مبالغ را ارائه دهد، در زمان حسابرسی متحمل جریمه خواهد شد.
۲- در مرحله بعد از قسمت مرور حقوق، وارد تب بیمه تامین اجتماعی می شویم تا با نحوه محاسبه هر آیتم آشنا شویم.
A) جمع عوامل مشمول بیمه = مجموع مزایای مشمول بیمه در محاسبات حقوق ماه جاری
۳۱۴۷۳۵۹ + ۳۲۲۸۰۶۱ + ۹۹۳۵۴۸ + ۳۶۱۲۹۰ + ۱۲۶۰۰۰۰ + ۴۹۴۶۶۶۶۷ = ۵۸۴۵۶۹۲۵ ریال
*توجه کنید که اینکه مزایا از چه نوعی (قراردادی-ثابت، ورود دستی و یا محاسباتی) باشد، هیچ تاثیری در محاسبات ندارد.
B) کارکرد موثر بر محاسبه بیمه و مالیات
روز ۲۹ = ۲ – ۳۱
این کارکرد از تنظیمات حقوق و دستمزد، تب مالیات خوانده می شود.
C) سقف بیمه ماه جاری = سقف بیمه روزانه * کارکرد بیمه ماه جاری
۲۵۹۲۹۶۱ × ۲۸ = ۷۲۶۰۲۹۰۸ ریال
مطابق قانون سقف بیمه ماه جاری در سال ۹۷ برابر با ۷ برابر حداقل دستمزد روزانه مصوب بنابراین:
۳۷۰۴۲۳ × ۷ = حداقل دستمزد روزانه سال ۹۷
D) ماخذ بیمه = حداقل جمع عوامل مشمول بیمه ماه جاری و سقف بیمه ماه جاری
سقف مبلغ مشمول بیمه هر ماه پرسنل نمی تواند بیش از مبلغ سقف بیمه ماه جاری باشد. بنابراین پس از مشخص شدن عوامل مشمول بیمه آن ماه و سقف بیمه ماه جاری باید عددی که کمتر است را مبنای محاسبه حق بیمه (ماخذ بیمه) در نظر بگیریم.
E) بیمه تامین اجتماعی سهم کارمند = ماخذ بیمه × ۷%
بیمه تامین اجتماعی سهم کارمند = ۵۸۴۵۶۹۲۵ × ۷%
بیمه تامین اجتماعی سهم کارمند = ریال ۴۰۹۱۹۸۵
این مبلغ که تحت عنوان بیمه سهم کارمند شناخته می شود هر ماه از مبلغ حقوق پرداختنی کارمند کسر شده و به بیمه تامین اجتماعی پرداخت می شود. توجه کنید همانطور که در اوایل بحث عنوان شد، وظیفه کسر کردن و پرداخت این حق بیمه به عهده کارفرماست نه کارمند.
F) بیمه تامین اجتماعی سهم کارفرما = ماخذ بیمه × ۲۰%
بیمه تامین اجتماعی سهم کارفرما = ۵۸۴۵۶۹۲۵ × ۲۰%
بیمه تامین اجتماعی سهم کارفرما = ریال ۱۱۶۹۱۳۸۵
طبق ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی کارفرما موظف به پرداخت %۲۰ درصد حق بیمه بر مبنای ماخذ بیمه کارمند است.
G) بیمه بیکاری = ماخذ بیمه × ۳%
بیمه بیکاری = ۵۸۴۵۶۹۲۵ × ۳%
بیمه بیکاری = ریال ۱۷۵۳۷۰۸
طبق ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی حق بیمه معادل %۳۰ مزد یا حقوق دریافتنی مشمول بیمه فرد با در نظر گرفتن سقف بیمه ماه جاری می باشد، که %۷ آن به عهده بیمه شده، %۲۰ آن به عهده کارفرما و ۳% آن را دولت پرداخت می کند.
همچنین براساس قانون بیمه بیکاری مصوب ۲۶/۶/۶۹، سه درصد به حق بیمه مشمولین قانون کار اضافه شده که این مبلغ برعهده کارفرما است، ضمناً در مشاغل سخت و زیان آور نیز کارفرما مکلف به پرداخت ۴ درصد مستمری کارهای سخت و زیان آور علاوه بر حق بیمه و حسب مورد، بیمه بیکاری است.
در جدول های زیر کلیه حق بیمه ها به تفکیک خدمات و پرداخت کننده ها مشخص شده است.
H) دستمزد روزانه = (عوامل مشمول بیمه بی تاثیر در مزد روزانه و ماهانه – عوامل قراردادی ثابت مشمول بیمه) / ۳۰
مبالغ مندرج در قرارداد کارمند مبنای محاسبه است، نه مبلغ محاسبه شده در فیش حقوقی.
دستمزد روزانه = ۳۰ / (۱۵۰۰۰۰۰ – ۵۸۴۵۶۹۲۵)
دستمزد روزانه = ریال ۱۸۱۱۶۶۷
توجه!
کاربران که گاهی مشکل اشتباه در محاسبه مزد روزانه و ماهانه را دارند یکی از مشکلات این است که در تنظیمات حقوق دستمزد و در تب بیمه تامین اجتماعی، فیلد مربوط به عوامل مشمول بیمه بی تاثیر در مزد روزانه و ماهانه را پر نکرده اند.
* توجه کنید عواملی که در این قسمت تعیین می شوند باید سه ویژگی داشته باشند:
اولاً از نوع قراردای- ثابت باشند.
ثانیاً مشمول بیمه باشند.
ثالثاً مخرج آنها در تنظیم عوامل عدد ثابت نباشد.
I) دستمزد ماهانه = دستمزد روزانه × کارکرد بیمه ماه جاری
دستمزد ماهانه = ۲۸ × ۱۸۱۱۶۶۷
دستمزد ماهانه = ریال ۵۰۷۲۶۶۶۷
J) کل حقوق مزایا = جمع ستون مزایای فیش حقوقی (جمع مزایای ماه جاری)
کل حقوق مزایا = ریال ۷۳۲۱۹۳۷۶
K) مزایای مشمول بیمه = عوامل مشمول بیمه بی تاثیر در مزد روزانه و ماهانه + عوامل مشمول بیمه ای که قراردادی ثابت نیستند
مزایای مشمول بیمه = ۳۶۱۲۹۰ + ۹۹۳۵۴۸ + ۳۲۲۸۰۶۱ + ۳۱۴۷۳۵۹
مزایای مشمول بیمه = ریال ۷۷۳۰۲۵۸
L) سایر کسورات = بیمه تامین اجتماعی سهم کارمند – ستون کسورات ماه جاری
سایر کسورات = ۴۰۹۱۹۸۵ – ۱۴۶۲۹۶۸۷
سایر کسورات = ریال ۱۰۵۳۷۷۰۲
نرم افزار سپیدار سه خروجی برای بیمه تهیه می کند که عبارتند از:
۱- لیست بیمه: شامل اطلاعات پرسنل و کارکرد و مبالغ محاسبه شده در هر ماه به تفکیک پرسنل است. برای تهیه لیست بیمه از منوی حقوق دستمزد وارد قسمت لیست/دیسکت بیمه می شویم.
تیک رو روی لیست بیمه گذاشته و پس از تعیین کردن سال و ماه و شعبه مورد نظر، روی گزینه اجرا کلیک می کنیم.
سپس لیستی مشابه تصویر زیر نمایش داده می شود.
توجه!
این لیست بیمه برای همان کارمندی که در بالا به ریزمحاسبه بیمه اش اشاره شده است، تهیه شده تا کاربران گرامی قادر باشند همه آیتم های موجود در لیست بیمه را با قسمت مرور حقوق مطابقت دهند.
۲- خلاصه لیست بیمه: اطلاعات بیمه ماه جاری را بصورت تجمیعی در اختیار می گذارد. مراحل تهیه خلاصه لیست بیمه دقیقا همانند لیست بیمه است. فقط در اولین مرحله تیک را روی خلاصه لیست بیمه قرار می دهیم.
۳- دیسکت بیمه: فایل های الکترونیکی مورد نیاز جهت بارگذاری در سامانه samt.tamin.ir در این قسمت تهیه می شود. برای اینکار وارد بخش لیست/دیسکت بیمه شده، تیک بالای فرم را روی دیسکت بیمه قرار می دهیم. سایر اطلاعات نظیر ماه، شعبه، شماره لیست و شرح لیست را وارد می کنیم. در صورتی که کاربر تمایل داشته باشه کد ملی پرسنل و یا اطلاعات مشاغل سخت و زیان آور در تهیه فایل شرکت کنند، باید تیک آنها را فعال کند.
پس از کلیک بر روی گزینه تایید، مشابه تصاویر زیر باید یک مسیر انتخاب شود. پس از انتخاب مسیر، پیغام عملیات پایان یافت نمایش داده خواهد شد.
دو فایل با پسوند dbf تهیه شده است که نحوه بارگذاری آن در سامانه کمی جلوتر بیان شده است.
۱- بیمه سهم کارمند در کارگاه های ۵ نفره یا کمتر: از آغاز سال ۱۳۶۲ کارفرمایان کلیه کارگاه های تولیدی و صنعتی و فنی که از خدمات دولتی (از قبیل برق، آب، تلفن، راه) استفاده می نمایند تا میزان ۵ نفر کارگر از پرداخت حق بیمه سهم کارفرما معاف بوده و از ۵ نفر به بالا نسبت به مازاد ۵ نفر حق بیمه را خواهند پرداخت.
۲- معافیت از پرداخت حق بیمه بیکاری: مطابق تبصره ماده یک قانون بیمه بیکاری، بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی، صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری و اتباع خارجی از شمول مقررات این قانون مستثنا هستند، لذا اعضای هیات مدیره و مدیر عامل که به نوعی عضو هیات مدیره است، صاحب حرف محسوب می شوند و مشمول پرداخت %۳ حق بیمه بیکاری است.
نکته:
مدیر عاملی که از بیرون از سازمان به خدمت گرفته می شود و عضو هیات مدیره نباشد، مشمول این معافیت نخواهد بود و باید بیمه او مانند سایر کارکنان شناسایی و پرداخت شود.
۳- معافیت کارگاه های خانوادگی: طبق ماده ۸۸ قانون کار اشخاص مشمول قانون استخدام کشوری یا سایر قوانین و مقررات خاص استخدامی و نیز کارگران کارگاه ها خانوادگی که انجام کار آن ها منحصراً توسط صاحب کار و همسر وخویشاوندان نسبی درجه یک از طبقه اول وی انجام می شود، مشمول مقررات قانون کار نخواهند بود.
* با توجه به اینکه مقاله حاضر به جزییات این موارد نمی پردازد و از طرفی این قانون توضیحات و تبصره ها و گوناگونی دارد که برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از مراجع مربوطه استفاده کنید.
طبق ماده ۳۹ قانون تامین اجتماعی:
کارفرمایان تمامی کارگاه های مشمول تأمین اجتماعی مکلفند صورت مزد و حقوق بیمه شدگان مربوط به هرماه را حداکثر تا پایان آخرین روز ماه بعد به سازمان تأمین اجتماعی ارسال کنند.
۳ نکته مهم:
* درصورتی که کارفرمایان نسبت به تنظیم و ارسال صورت مزد و حقوق بیمه شدگان امتناع ورزند، ملزم به پرداخت جریمه نقدی به میزان ده درصد حق بیمه پرداختنی همان ماه خواهند بود.
* برای کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون معافیت حق بیمه سهم کارفرما تا میزان ۵ نفر کارگر، این مهلت تا آخرین روز دو ماه بعد خواهد بود.
* جریمه تاخیر یا عدم تاییدیه پرداخت حق بیمه، به میزان ۲% حق بیمه به اضافه بیمه بیکاری ماهیانه برای هر ماه تاخیر پرداخت بدهی قطعی شده، محاسبه و مطالبه خواهد شد.
در خصوص پیمانکارانـی کـه اقدام به ارسـال لیسـت کارکنان شـاغل در قـرارداد در دوره اجـرای پیمان می نمایند، مشـمول جریمه عدم ارسـال لیسـت نبـوده، اما در ماه هایـی کـه لیسـت کارکنـان خـارج از مهلت قانونـی ارسـال می گردد، جریمه تاخیر ارسـال لیسـت به ماخذ ۱۰ درصد حق بیمه متعلقه محاسـبه خواهد شد.
پیمانکارانـی که به رغـم دارا بودن فعالیت، به طور کلـی در دوره اجرای پیمان از ارسـال لیسـت و پرداخت حق بیمه کارکنان شـاغل خودداری می نمایند، مشـمول جریمه تاخیر ارسـال لیسـت به ماخذ ۱۰ درصد حق بیمه کل مبلغ ناخالص کارکرد خواهند بود.
مطابق تصویر فوق باید دو فایل در این قسمت بارگذاری شود. یک فایل مربوط به اطلاعات ماهانه کارگاه (DSKKAROO.dbf) و فایل دیگر مربوط به اطلاعات بیمه شدگان (DSKWOROO.dbf) است.
فایل های مربوطه را در قسمت مختص به خود اضافه می کنیم و روی گزینه بارگذاری کلیک می کنیم. در مرحله بعد صفحه ای مشابه تصویر زیر باز می شود که از پایین آن می توان از آیتم های حذف لیست، ارسال به شعبه و مشاهده اطلاعات پرسنل استفاده نمود. در صورتی که روی گزینه ارسال به شعبه کلیک کنیم، یک پیغام به منظور اطمینان از ارسال لیست به شعبه داده خواهد شد و پس از تایید آن پیغام لیست با موفقیت به شعبه ارسال شد نمایش داده می شود.
بدین طریق عملیات ارسال دیسکت بیمه بصورت الکترونیکی انجام می پذیرد و پس از آن کاربران باید نسبت به دریافت برگه پرداخت و پرداخت حق بیمه خود اقدام نمایند.
