کسانی که قصد دارند ترازنامه مالیاتی شرکت یا فروشگاه خود را حساب کنند و تحویل اداره مالیات دهند، خیلی خوب با معادله حسابداری و مشکلات مربوط به محاسبه اجزای آن آشنا هستند. به همین دلیل بسیاری از شرکت‌ها کار محاسبات مربوط به ترازنامه مالیاتی و دارایی و بدهی خود را به شرکت‌های حسابداری می‌سپارند؛ زیرا پروسه‌ای کاملا تخصصی است. در این مقاله قصد داریم درباره اینکه معادله حسابداری چیست، چه کاربردهایی دارد، چطور محاسبه می‌شود و آیا راهی وجود دارد که با هزینه‌ای اندک محاسبات مربوط به آن را انجام داد؟ تا پایان این مطلب همراه ویرا تیم (نمایندگی نرم افزار سپیدار) شوید تا این موضوع را کامل بررسی کنیم.
تاریخچه معادله حسابداری
برای اینکه بدانیم معادله حسابداری چیست لازم است که بدانیم چطور به وجود آمده و تاریخچه کوتاه آن را بررسی کنیم. معادله حسابداری (Accounting Equation) را معادله اصلی حسابداری نیز می‌نامند. تاریخ تولد این معادله، حدود سال‌های ۱۴۹۴ بود. در این دوران اروپاییان با شروع تجارت و راه‌اندازی شرکت‌های بازرگانی کوچک و بزرگ، با مشکلات جدیدی در حساب دخل و خرج خود روبرو شدند. برای همین تلاش‌هایی صورت گرفت تا یک قاعده کلی برای محاسبه سود و زیان شرکت‌ها انجام شد.
به دنیا آوردن معادله اصلی حسابداری توسط ریاضیدانی ایتالیایی به نام لوکا پاچیولی انجام شد. او در سال ۱۴۹۴ رساله‌ای درباره حساب‌ها و سوابق منتشر کرد که در آن معادله اساسی حسابداری برای اولین بار دیده شد. از آن زمان تاکنون همه شرکت‌ها با استفاده از معادله حسابداری سعی کرده‌اند که سود، زیان، دارایی، بدهی و حقوق سهامداران خود را حساب کنند. امروزه این معادله را ترازنامه نیز می‌نامند و یکی از دغدغه‌های اصلی حسابداری اکثر شرکت‌ها است.
تعریف معادله حسابداری
به زبان ساده، معادله اصلی حسابداری مشخص می‌کند که دارایی یک شرکت چه مقدار است، چه مقدار بدهکار است و صاحبان شرکت چه سهمی از حقوق دارند. شاید به ظاهر محاسبه هر کدام از این پارامترها ساده باشد اما اگر فرضا شرکت یک وام بزرگ آورده بدهکار باشد، یا سهم سهامداران یکسان نباشد، محاسبه معادله حسابداری با دشواری روبرو خواهد بود. در کل معادله اصلی حسابداری به زبان ساده برابر است با:
دارایی= حقوق صاحبان سهام + بدهی
در ادامه مقاله توضیح خواهیم داد که چرا یافتن هر کدام از اجزای این معادله دشوار است.
اجزای معادله حسابداری کدام است؟
برای اینکه دقیق‌تر بدانیم معادله حسابداری چیست لازم است که هر کدام از اجزای این معادله را به طور کامل حلاجی کنیم. در کل با استفاده از معادله اصلی حسابداری نحوه برخورد با حساب و کتاب هر شرکت در هر ابعادی به طور کامل نیز مشخص خواهد شد.
دارایی
یکی از پارامترهای مهم معادله اساسی حسابداری دارایی‌های شرکت است. این دارایی‌ها صرفا حساب بانکی یک شرکت نیست. هر شرکت دارای چیزهای با ارزشی است که لزوما به شکل پول نقد شناخته نمی‌شود. جالب است بدانید دارایی‌های یک شرکت می‌تواند سرمایه‌گذاری‌هایی باشد که در آینده برای شرکت ارزش‌آوری خواهد داشت. برای محاسبه این دارایی‌ها لازم است فرض شود که شرکت بستانکار است و در نتیجه هر چه دارایی‌های بالقوه و بالفعل شرکت بیشتر باشد، مبلغ بدهکاری آن نیز به همان میزان بیشتر خواهد بود.
بدهی
از سویی پارامتر بدهی نیز وجود دارد که درک آن برای پاسخ به این سوال که معادله حسابداری چیست لازم است. بدهی‌ها به طور کل شامل تعهدات و وام‌هایی است که شرکت باید در آینده پرداخت کند. این بدهی می‌تواند به صورت نقدی یا با دادن ارزش سهام و دیگر امتیازات پرداخت شود. برای مثال بدهی‌ها را می‌توان شامل وام‌ها، اجاره، مالیات، سود سهامی که باید پرداخت شود است.
حقوق سهامداران
حقوق صاحبان شرکت، همان مقداری است که بعد از پرداخت بدهی‌ها و محاسبه بستانکاری‌ها باقی می‌ماند. محاسبه این بخش از معادله اساسی حسابداری کمی پیچیده‌تر از محاسبه دیگر پارامترها است زیرا سود سهامداران صرفا براساس سهم اولیه‌ای که در شرکت سرمایه گذاری کرده‌اند محاسبه نمی‌شود، بلکه سودهای بعدی براساس سرمایه‌گذاری‌های شرکت، دارایی‌های بالفعل و بالقوه نیز باید برای محاسبه حقوق سهامداران در نظر گرفته شود.
چرا ترازنامه مهم است؟
برای محاسبه معادله اساسی حسابداری لازم است که بدانیم چه روش‌ها و ابزاری برای محاسبه دقیق پارامترهای این معادله وجود دارد. یکی از مهم‌ترین ابزارها برای محاسبه فاکتورهای معادله اصلی حسابداری ترازنامه نام دارد. یک ترازنامه برای هر سه بخش معادله حسابداری ستونی را اختصاص داده که بتوانید به سادگی محاسبات هر بخش را انجام دهید. در هر ترازنامه اطلاعات کلی زیر قابل مشاهده است:
- کل دارایی‌های شرکت را می‌توان در آن یادداشت کرد
- مجموع تمام بدهی‌ها را می‌توان در ستون بدهی‌ها پیدا کرد
- کل حقوق سهامداران، چه بالقوه و چه بالفعل قابل محاسبه است
- مجموع دارایی‌ها نیز در پایین ستون‌های بدهی و دارایی نوشته می‌شود
تعریف معادله حسابداری براساس ترازنامه، نه تنها به ساده شدن محاسبات کمک می‌کند، بلکه راهنمایی جامعی در اختیار شرکت قرار می‌دهد تا بتواند برای آینده مالی شرکت تصمیمات بهتری بگیرد. امروزه با استفاده از نرم افزار سپیدار، کار محاسبه بخش‌های مختلف معادله حسابداری ساده‌تر انجام می‌شود. قیمت سپیدار سیستم نیز بسیار مناسب است و هزینه مازادی برای شرکت شما محسوب نمی‌شود.
یک دلیل دیگر که باعث شده معادله حسابداری اهمیت زیادی برای شرکت‌ها داشته باشد این است که با درست انجام دادن آن، شرکت‌ها می‌توانند تفسیر و تحلیل کنند که آیا در مسیر افزایش دارایی ویژه هستند یا خیر. مشخص است که هر چه بدهی‌های یک شرکت کمتر شود، حقوق سهامداران بیشتر خواهد بود. به همین دلیل این معادله راه تجزیه و تحلیل داده‌های شرکت را باز می‌کند و شناخت آن برای رشد شرکت بسیار اهمیت دارد.
بررسی یک مثال
از آنجا که ترازنامه شامل جدول معادله حسابداری است، به راحتی ما را در محاسبه معادلات نیز راهنمایی می‌کند. برای اینکه بهتر بدانید که ترازنامه چطور به درک بهتر فرمول معادله حسابداری کمک می‌کند، یک مثال معادله حسابداری را بررسی می‌کنیم. فرض کنید یک خرده‌فروشی آنلاین، توانسته ترازنامه خود را مشخص کند. این ترازنامه به خاطر کوچک بودن ابعاد اقتصادی این فروشگاه آنلاین، شامل اطلاعات زیر خواهد بود:
- کل دارایی: برای مثال ۲۰۰ میلیارد تومان
- کل بدهی: ۱۱۰ میلیارد تومان
- کل حقوق صاحبان سهام: ۹۰ میلیارد تومان
حال برای اینکه بدانیم آیا ترازنامه درست تنظیم شده، باید معادله اساسی حسابداری را بنویسید و مقایسه کنید که سمت چپ معادله حسابداری یعنی حقوق + بدهی با سمت راست آن که همان دارایی‌های شرکت برابر خواهد بود یا نه. هر چند بررسی معادله حسابداری با مثال گفته شده یک نمونه بسیار ساده است، اما نشان می‌دهد که اگر شرکتی ترازنامه خود را درست تنظیم کرده باشد، محاسبات معادله ی حسابداری دقیق‌تر و ساده‌تر انجام می‌شود.
محدودیت های معادله حسابداری کدام است؟
بررسی بیشتر اینکه معادله اساسی حسابداری چیست ما را به سمت محدودیت‌ها و مشکلاتی که این معادله ممکن است وجود داشته باشد راهنمایی می‌کند. با اینکه معادله حسابداری اصلی‌ترین فرمول در میان تمام معادله های حسابداری است، اما یک سری محدودیت‌ها نیز دارد. این محدودیت‌های معادله ی حسابداری شامل موارد زیر است:
- از روی معادله حسابداری نمیتوان مشخص کرد که عملکرد یک شرکت چقدر خوب است.
- تفسیر و تحلیل ارقام و اعداد مرتبط بر هر بخش معادله حسابداری، بر عهده خود صاحبان شرکت است.
- اینکه دارایی‌های شرکت بیشتر از حد پیش بینی شده یا کمتر از آن است کاملا به نظر خود شرکت بستگی دارد.
- تعیین اینکه شرکت برای رشد بیشتر در آینده چه مقدار سرمایه گذاری مالی نیاز دارد نیز موضوعی است که توسط معادله حسابداری قابل مشخص شدن نیست.
نرم افزار محاسبه معادله حسابداری
حال که دانستیم معادله اصلی حسابداری چیست و چقدر در محاسبات مالی شرکت‌ها اهمیت دارد، وقت آن است که با نرم‌افزارهایی که برای محاسبه این معادله طراحی شده است نیز آشنا شوید. یکی از مشهورترین نرم‌افزارها که به شما کمک می‌کند تا بتوانید معادله حسابداری را به سادگی محاسبه کنید، نرم افزار سپیدار همکاران سیستم است. برای استفاده از این نرم افزار نیازی نیست که به صورت دستی معادله حسابداری را تعریف کنید و سپس ترازنامه‌ای دستی نوشته و درگیر محاسبات طولانی شوید.
برای دسترسی به این نرم افزار، می‌توانید از نمایندگی فروش نرم افزار سپیدار درخواست کنید که به شما دسترسی کامل به این نرم افزار بدهد. جالب است بدانید که این نرم افزار براساس اینکه قصد دارید برای چه نوع کسب و کاری از آن استفاده کنید، دارای چندین نسخه مختلف مثل نرم افزار حسابداری تولیدی، خدماتی، فروشگاهی، قنادی، سوپر مارکت، کامپیوتر و… است. به همین دلیل اگر قصد دارید از این نرم افزار استفاده کنید، نسخه‌ای را تهیه کنید که با نوع کسب و کار شما همخوانی داشته باشد. برای مثال نرم افزار دشت که یک سیستم همکار فروشگاهی است، برای انجام محاسبات مربوط به معادله حسابداری در فروشگاه‌های کوچک و بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حرف آخر
در این مقاله سعی کردیم توضیح دهیم که معادله حسابداری چیست و چطور می‌توان از آن استفاده کرد. به همین دلیل ابتدا توضیح دادیم که شکل این معادله چگونه است، دارای چه فاکتورهایی است، ترازنامه چطور به محاسبات مربوط به این معادله کمک می‌کند و در نهایت چه نرم افزاری برای انجام محاسبات مربوط به این معادله مناسب است. در پایان ویرا تیم، نمایندگی رسمی نرم افزار حسابداری سپیدار امیدوار است هر آنچه لازم داشتید درباره این معادله بدانید را دریافت کرده باشید و بتوانید از این اطلاعات برای توسعه کسب و کار خود استفاده مفید ببرید.
