انواع شاخص‏ های سودآوری شرکت ها

اعتباردهندگان و سرمایه‏ گذاران مستمراً به ارزیابی توان کسب سود مدیران می ‏پردازد. سرمایه‏ گذاران به دنبال شرکت هایی می‏گردند که احتمال افزایش ارزش سهام آنها می‏رود. اعتباردهندگان نیز تمایل دارند به شرکتهای سودآوری وام دهند که آنها توان پرداخت بدهیهای خود را دارند.

تصمیم‏ های سرمایه‏ گذاری و اعتباری اغلب شامل مقایسه شرکتها می‏باشد. اما مقایسه سود ویژه یک شرکت بزرگ با سود ویژه شرکت تازه‏ کاری در همان صنعت چندان مفید نمی‏باشد. برای اینکه بتوانیم مقایسه‏ های مربوطی بین شرکتهای متفاوت از نظر حجم، عملیات و سایر عملیات داشته باشیم از نرخ بازده دارائی ها استفاده می‏ کنیم.

حوزه‏ های مختلف عملکرد

معیارهای اصلی عملکرد در حوزه‏های زیر قابل بررسی هستند:

(۱) مالی، (۲) بازار، (۳) محیط، (۴)  مردم، (۵) عملیات و (۶) عرضه کنندگان. بعضی‏ها دو بعد دیگر را نیز معرفی می‏کنند: (۷) قابلیت سازگاری، (۸) کیفیت محصول یا خدمات.

در حوزه مالی (که موضوع بحث این مقاله نیز می‏باشد)، از دیدگاههای مختلف، شاخص‏های زیر را می‏توان بیان نمود.

شاخص‏ های سهامداران

قیمت سهام
سود تقسیمی
وفاداری سهامداران (مانند واکنش سهامدار)
ترکیب سهامداران

شاخص‏های ارزش مالی و سودآوری

ارزش افزوده اقتصادی (EVA)

ارزش افزوده بازار (MVA)

سود خالص

بازده دارائی ها (ROA)

بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)

بازده سرمایه بکار رفته (ROCE)

شاخص‏ های قدرت مالی

دارائی ها منهای دارائی های نقدی

نسبت آنی

درجه اعتبار

بدهی

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

شاخص‏ های بازار

درآمدهای ایجاد شده از بخشهای مشتریان (مانند مشتریان جدید، جاری و بزرگ در مقابل مشتریان کوچک، صنعت و منطقه‏ای)

لیست درآمد مشتریان

سهم ریالی بازار

پتانسیل ریالی بازار

شاخص‏های کارایی و اثربخشی

حاشیه سود

نسبت درآمد به هزینه

کارایی سرمایه

سهم هر کارمند در ایجاد درآمد شرکت

هزینه تولید

هزینه‏ های فعالیت

سود و بازده دارائی ها بعنوان سنجش سودآوری

تأکید عمده گزارشگری مالی پیشرفته بر شرایط اندازه‏ گیری سود به عنوان یک شاخص عملکرد واحد انتفاعی می‏باشد. عملیات کارا در واحد تجاری، بر روند جاری و آتی پرداخت سود سهام به سهامداران تأثیر دارد. بنابراین کلیه دارندگان حقوق مالکیت و به ویژه دارندگان سهام عادی به وجود کارایی مطلوب مدیریت علاقمندند. از آنجا که سود ویژه شرکت بر میزان سود تقسیمی تأثیر دارد اغلب سهامداران روند سود شرکت را پیگیری می‏کنند.

یکی از تعبیرهایی که کارایی دارد، توانایی نسبی مدیریت در تحصیل حداکثر بازده با استفاده از منابع محدود، تحصیل بازده ثابت با بکار بردن حداقل منابع، ترکیب بهینه‏ای از منابع با هم که در نتیجه حداکثر بازده برای صاحبان واحد تجاری حاصل خواهد شد، می‏باشد.

کارایی واژه‏ای نسبی است که به صورت مقایسه با یک وضع ایده ‏آل یا برخی ملاک‏ های دیگر معنی‏ دار می‏شود. همچنین به این بستگی دارد که آیا هدف شرکت در حداکثر نمودن سود است یا فراهم کردن بازده مناسب برای سرمایه‏ گذاری. نرخ بازده دارائیها در هنگام مقایسه شرکتها برای ارزیابی اینکه مدیران آنها چگونه برای افرادی که تأمین مالی شرکت را برعهده داشته‏ اند بازده کسب نموده‏ اند استفاده می‏شود. با مرتبط ساختن سود ویژه با مجموع دارائی ها معیار استانداردی بدست می‏آید که این معیار در تشریح سودآوری انواع شرکتها، سودمند می‏باشد.

ســود

سود از جمله برترین شاخص‏های اندازه‏گیری فعالیتهای یک واحد اقتصادی است. دانشمندان و پژوهشگران رویکردهای متفاوت آن را در چارچوب یافته‏ های علمی تشریح کرده، قوت و ضعف برداشتها را سنجیده و با تلاش، به دقت و توانائی های آن افزوده‏ اند.

گاهی چنین استدلال می‏شود که سود شرکت، آنگونه که حسابداران محاسبه می‏کنند، نمی‏تواند عامل تعیین کننده ارزش آن شرکت باشد. همانگونه که می‏دانیم با تغییر شیوه محاسبه موجودی کالا، استهلاک و ثبت درآمد، به راحتی می‏توان میزان سود شرکت را تغییر داد. بنابراین مدیران می‏توانند از سود حسابداری برای گمراه کردن بازار استفاده کنند. حال این پرسش مطرح می‏شود که با توجه به اینکه سود شرکت به وسیله حسابداران قابل دستکاری است و مقدار آن به میل و خواسته مدیران شرکت تغییر می‏یابد آیا سود شرکت می‏تواند ارزش اقتصادی داشته باشد؟

سرمایه‏ گذاران، برای سود حسابداری به عنوان ابزار پیش‏ بینی جایگاه خاصی درنظر دارند. بهای جاری هر واحد تجاری با جریان سود مورد انتظار پیوند خورده است و سرمایه‏ گذار معمولاً برمبنای انتظاراتش از سود آتی، نسبت به نگهداری یا فروش سهام تصمیم می‏گیرد.