در قانون کار ایران، هر کارمند موظف است تا هفته ای 44 ساعت را به کار کردن اختصاص دهد. برای شرایط خاص که کارکنان نمی توانند در ساعت های تعیین شده در محل کار حضور پیدا کنند، انواع مرخصی در نظر گرفته شده است. در صورتی که افراد بیش از حد مجاز مرخصی بگیرند، با کسر از حقوق مواجه می شوند؛ اما کسانی که از مرخصی خود استفاده نکنند، پایان سال مبلغی بابت مرخصی های استفاده نشده به حقوقشان اضافه می شود.
انواع مرخصی در قانون کار ایران
در برخی شرایط کارکنان نگران مرخصی گرفتن هستند و با مخالفت کارفرما مواجه می شوند. انواع مرخصی با هدف کمک به کارمندان در نظر گرفته شده اند و از حقوق کارکنان محسوب می شوند. هر فرد بر اساس شرایطی که دارد، می تواند یکی از 4 نوع مرخصی تعیین شده در قانون کار را درخواست کند.
1. مرخصی استحقاقی برای تمامی مشاغل
رایج ترین نوع مرخصی که کارکنان از آن استفاده می کنند، مرخصی استحقاقی است. برای مشاغل معمولی و بدون سختی کار، مرخصی استحقاقی 2 یا حداکثر 2.5 روز در ماه خواهد بود. برای کارکنانی که در مشاغل سخت فعالیت داشته باشند، تعداد روزهای مرخصی به 3 روز در ماه (5 هفته در سال) می رسد.
مرخصی های ساعتی نیز نوعی از مرخصی های استحقاقی محسوب می شوند. در مرخصی ساعتی، کارکنان فقط بخشی از روز را مرخصی می گیرند و باقی روز را در محل کار حاضر هستند. مجموع مرخصی های ساعتی نباید بیشتر از 16 ساعت در ماه باشد تا حقوقی از کارکن کسر نشود. در صورتی که در یک روز بیشتر از 6 ساعت مرخصی ساعتی نیاز باشد، یک روز مرخصی کامل محسوب می شود.
2. استفاده از مرخصی استعلاجی در شرایط بیماری
در مواقعی که کارکنان بیمار باشند، شرایط مرخصی چیست و حقوق چگونه محاسبه می شود؟ در شرایطی که فرد بیمار باشد، محدودیتی برای تعداد روزهای مرخصی وجود ندارد و بر اساس نظر پزشک تعیین می شود. برای روزهایی که فرد از مرخصی استعلاجی استفاده می کند، 75 درصد از حقوق روزانه برای او در نظر گرفته می شود. مرخصی های استعلاجی ارتباطی با مرخصی های استحقاقی ندارند و باعث کسر شدن روزهای مرخصی نمی شوند.
3. مرخصی ازدواج و مرخصی فوت اقوام درجه یک
برای افرادی که اقوام درجه یک (همسر، فرزند، پدر یا مادر) را از دست می دهند، 3 روز مرخصی با حقوق در نظر گرفته می شود و مازاد بر مرخصی استحقاقی خواهد بود. برای کارکنانی که ازدواج می کنند نیز 3 روز مرخصی با حقوق در نظر گرفته می شود که ارتباطی با مرخصی استحقاقی ندارد.
4. مرخصی زایمان و پاس شیر برای بانوان
بانوانی که تحت پوشش بیمه هستند و سابقه کار برای آن ها در نظر گرفته می شود، در شرایط مختلف و بر اساس نوع قرارداد می توانند از 6 تا 9 ماه مرخصی زایمان استفاده کنند. در این دوران سابقه بیمه برای بانوانی که از مرخصی زایمان استفاده می کنند، در نظر گرفته می شود و حقوق نیز به آن ها پرداخت خواهد شد. پدران نیز می توانند از 2 هفته مرخصی تشویقی با حقوق استفاده کنند و چند وز بعد از زایمان را در کنار همسرشان باشند.
بعد از به دنیا آمدن نوزاد، مادران می توانند روزانه یک ساعت مرخصی با حقوق داشته باشند که در ابتدا یا انتهای ساعت کاری در نظر گرفته می شود. این مرخصی برای مادرانی است که کودکان شیرخوار دارند. حق مرخصی پاس شیر برای دو سال (به ازای هر فرزند) قابل استفاده خواهد بود. مادرانی که بیش از یک فرزند شیرخوار دارند، برای هر فرزند یک ساعت پاس شیر خواهند داشت.
نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
حد مجاز برای مرخصی 2 الی 2.5 روز در ماه خواهد بود که 26 الی 30 روز در سال می شود. اگر کارفرما موافق باشد، کارکنان می توانند حداکثر تا 9 روز از مرخصی های استفاده نشده را به سال بعد (دوره مالی جدید) منتقل کنند. 17 الی 21 روز باقی مانده باید محاسبه و به کارکنان پرداخت شود.
محاسبه مرخصی های استفاده نشده بر اساس حقوق پایه وزارت کار خواهد بود و دستمزد یک روز کاری برای هر روز از مرخصی های استفاده نشده به حقوق کارکنان اضافه می شود. در نظر داشته باشید که فقط مرخصی های استحقاقی قابلیت انتقال به سال بعد را دارند و اگر از تمامی مرخصی های استحقاقی استفاده کرده باشید، انتقال مرخصی امکان پذیر نخواهد بود.
کلام پایانی
هر فردی که تحت پوشش بیمه قرار می گیرند و از کارمندان تمام وقت محسوب می شود، برای 2.5 روز در ماه مرخصی دارد. در شرایطی که فرد از مرخصی های خود استفاده نکند، کارفرما باید مبلغی را مجاسبه و همراه با حقوق به کارمند پرداخت کند. محاسبه مرخصی های استفاده نشده آخر سال یا آخر دوره مالی شرکت انجام می شود و پرداخت خواهد شد.
